Kanal Dunav ~ Tisa ~ Dunav

[deda]

Kanal Dunav ~ Tisa ~ Dunav


Čuveni kanal,raj za nautičare,pecaroše i ljubitelje prirode.


Autor teksta - Kapetan bojnog broda Simo Rosić

.Kanal Dunav-Tisa-Dunav je jedinstveni sistem kanala protiv poplava kao i za navodnjavanje zemljišta; kao i plovni put, za otpadne vode, za turizam, lov i ribolov. Sistem kanala koji se protežu na oko 12.700 km², između reka Dunav i Tisa, u Bačkoj i Banatu, na teritorije Vojvodine.
Ukupna dužina kanala je 929 km, uključujući nove i stare kanale i pritoke koje su bile cele ili declom obnovljene i integrisane u sistem kanala. U mreži kanala postoje 51 objekta - 24 kapije, 16 predvodnica, 5 sigurnosnih kapija, 6 pumpi, kao i 180 mostova. Ova mreža omogućava sušenje oko 700.000 zemnjišta i navodnjavanje 50.000 . Moguća plovidba kanalom je 664 km. U sistemu kanala nalazi se 14 luka za utovar-istovar tereta.
Od 1958-1976 rađena je rekonstrukcija, kao i novi kanali u postojećem sistemu kanala koji su pravljeni još za vreme Austro-Ugarske. U tom periodu sagrađeno je 84 mosta - 62 za vozila, 19 za železnicu i 3 pešačka mosta. Jedna od najznačajnih građevina na kanalu je brana kod Novog Bečeja na Tisi, koja reguliše vodostaj i navodnjava oko 300.000 zemljišta u glavnom kanalu u Banatu.

Bečej - Bogojevo

.

Kanal Bečej-Bogojevo (1) - predstavlja glavni magistralni plovni put Bačke. Ulaz iz Tise (km 72.7) nalazi se kod Bečeja na novoj bečejskoj prevodnici, a iz Dunava (km 1361,43) na prevodnici Bogojevo. Vreme prevodjenja zavisi od vodostaja Tise i Dunava, a ulazi u obe prevodnice su upravni na tok reke, što otežava manevar uplovljavanja. Pored dve sporedne, kanal ima samo jednu unutrašnju prevodnicu u Kucuri (km 47.3) sa trajanjem prevodjenja oko pola sata. Kanal povezuje 15 naseljenih mesta od kojih su kao pristaništa i pretovarna mesta značajni Bečej, Srbobran, Vrbas, Bačko Gradište i Ruski Krstur.
Račve (2) su na km 8.5 (slepi krak za Bačko Gradište), km 39.1 (spoj sa kanalom Vrbas-Bezdan), km 53.59 (račva sa kanalom Novi Sad-Savino Selo), km 61.86 (račva sa kanalom Bački Kosančić-Mali Stapar), km 78.57 (račva sa kanalom Odžaci-Sombor) i km 84.05 (račva sa kanalom Bački Petrovac-Karavukovo). Na ovom kanalu locirana je sigurnosna ustava Odžaci sa dva plovna otvora od po 16m radi obezbedjenja dvosmerne plovidbe. Gradjena je u sklopu druge odbrambene linije po liniji prosečenog visokog terena vododelnice Dunava i Tise. Kanalom je moguća jednovremena dvosmerna plovidba hiljadutonskih plovila osim na deonici od km 39.3 do 47.3 (od račve sa kanalom Vrbas-Bezdan do prevodnice Kucura) na kojoj je moguća samo jednosmerna plovidba za ovu kategoriju plovila ili jednovremeno dvosmerna za petotonska plovila. Kanal prolazi koritom Crne Bare (km 9 - km 30) koji ima veliku plovnu širinu. Na ovoj deonici potrebno je oprezno voditi brod zbog većeg broja ada i velikog zanošenja pri jakim vetrovima.

1 - Kanal Bečej-Bogojevo je spojni jer povezuje slivove Tise i Dunava
2 - Račve (raskrsnice) kanal su istovremeno okretnice za brodove.

[deda]

Vrbas - Bezdan

.

Kanal Vrbas - Bezdan poznat je kao veliki kanal ili kanal Franca Josifa i Kralja Petra.
Ovaj plovni put izmedju ulaza iz kanala Bečej-Bogojevo (km 39) kao početka, i ulaza iz Dunava (km 1425.60), kao završetka, proteže se u dužini od 80.9km.
Račve se nalaze na km 35.40, sa kanalom Kosančić-Mali Stapar i km 51.65 sa kanalom Odžaci-Sombor i km 77.46, sa Bajskim kanalom.
Kanalom je moguća istovremeno dvosmerna plovidba hiljadutonskih plovila samo nizvodno od prevodnice Vrbas, dok je izmedju prevodnica Vrbas i Bezdan moguća jednovremeno dvosmerna plovidba petostotonskih plovnih objekata.
Prevodnica Mali Stapar je najmanja prevodnica na mreži plovnih kanala hidrosistema "Dunav-Tisa-Dunav". Prevodjenje na bezdanskoj prevodnici traje izmedju 50 i 70 minuta, a na prevodnicama Mali Stipar i Vrbas po 40 minuta.
Na km 71.7 izgradjena je sigurnosna ustava Češka ćuprija sa plovnim otvorom širine 12 m i osnovnim zadatkom zatvaranja kanala od dunavskih poplavnih voda i daljeg tečenja u Bačku. Kanal povezuje Vrbas, Kulu, Crvenku, kao i Bački Monoštor i Bezdan u kojima su izgradjena brodogradilišta.

Novi Sad - Savino Selo

.

Kanal Novi Sad - Savino Selo deo je malog kanala, koji je poznat kao Kanal prestolonaslednika Aleksandra i predstavlja drugi po važnosti kanal Bačke. Spaja kanal Bečej-Bogojevo (km 53.59) kod Savinog Sela sa Dunavom kod Novog Sada (km 1253.4). Na km 4.38 nalazi se spoljna prevodnica Novi Sad, koja je i jedina na kanalu. Prevodjenje brodova traje od 30-40 minuta zavisno od vodostaja Dunava. Nizvodno od prevodnice Novi Sad (km 4.30) izgradjena je okretnica za brodove koja se u zimskom periodu koristi i kao zimovnik.
Plovidba bez prevodjenja moguća je dalje od Savinog Sela sve do Bogojeva i Srpskog Miletića kanalom Bečej-Bogojevo, odnosno Bački Petrovac - Karavukovo i kanalom Odžaci-Sombor, zatim do Kucure i Ruskog Krstura kanalom Bečej-Bogojevo i Kosančić-Mali Stapar (1) Celom dužinom kanala nalaze se na km 21.21 (veza sa kanalom Bački Petrovac - Karavukovo) km 39.10 (veza sa kanalom Bečej-Bogojevo) i km 35.33 (Račva sa neplovnim kanalom Jegrička)
Kanal povezuje sedam naseljenih mesta od kojih najveći značaj ima Novi Sad kao industrijski i poljoprivredni centar Vojvodine.

1 - Treba uočiti da prevodnice Novi Sad, Bogojevo, Srpski Miletić i Kucura sa ustavama Ruski Krstur i Despotovo omedjuju bazen sa istim vodostajem koji omogućava odvijanje plovidbe bez prevodjenja.

[deda]

Bajski Kanal
.

Bajski kanal, nekad alimentacioni ili šugovički , predstavlja u suštini krak kanala Vrbas - Bezdan. Počinje u račvi kanala Vrbas - Bezdan na km 77.46. Na km 0.16 nalazi se prevodnica Šebeš-fok koja je pretvorena u sigurnosnu ustavu. Kanalom je moguća jednosmerna plovidba petstotonskih objekata, ali zanemarljivo mala.

Odžaci - Sombor

.

Kanal Odžaci - Sombor povezuje kanale Vrbas-Bezdan (km 51.65) i Bečej-Bogojevo (km 78.57). Sa kanalom Prigrevica - Bezdan povezan je preko račve na km 21.41. Prevodnice se nalaze u Srpskom Miletiću (km 6.06) u Somboru (km 27.4). Kanal omogućava jednovremenu dvosmernu plovidbu hiljadutonskih plovila i predstavlja tranzitni put za brodove iz Novog Sada i Bogojeva koji plove za Sombor. Na njemu nema izgradjenih pristaništa.

Bački Petrovac - Karavukovo

.

Kanal Bački Petrovac - Karavukovo povezuje kanal Bečej-Bogojevo (km 84.05) kod Karavukova sa kanalom Novi Sad - Savino Selo (km 21.21) kod Bačkog Petrovac. Sigurnosna ustava Bač na km 33.35 ima širinu 16m i u osnovi je jednaka ustavama u Kupusini i Odžacima.
Kanal omogućava jednosmernu plovidbu hiljadutonskih plovila na deonici od km 0.00 do km 20.0m jednosmernu plovidbu petostotonskih plovnih objekata od km 20.0 do km 40.0, i na preostalom delu kanala jednosmetrnu plovidbu dvestatonskim plovilima.



 Prigrevica - Bezdan

.

Kanal Prigrevica - Bezdan predstavlja slepi krak kanala Odžaci - Sombor, jer nema plovnu vezu sa Dunavom. Njegova osnovna namena je snabdevanje vodom kanala sa nižim vodostajem. Kanal počinje u račvi sa kanalom Odžaci-Sombor (km 21.41), a završava na vodozahvatnoj ustavi Bezdan. Nema prevodnicu, a sigurnosna ustava Kupusina (km 12.9) sa dva plovna otvora jedini je objekat ove vrste i izgradjena je u sklopu druge odbrambene linije od poplavnih voda Dunava. Pored toga, kanal reguliše uzvodni nivo vode radi rasterećenja bezdanske ustave smanjenjem denivelacije.
Kanalom je moguća jednosmerna plovidba hiljadustonskih i jednovremeno dvosmerna za petstotonska plovila.

[deda]

Kosančić - Mali Stapar

.

Kanal Kosančić - Mali Stapar. Ustava u Ruskom Krsturu deli ovaj kanal na dva slepa kraka. Prvi krak od Kosančića do Ruskog Krstura počinje u račvi sa kanalom Bečej - Bogojevo (km 61.86) a završava na ustavi Ruski Krstur (km 3.7). Ovom deonicom moguća je jednosmerna plovidba petstotonskih objekata do pristaništa Ruski Krstur. Na njoj nema okretnica, pa se plovila moraju vraćati vozeći krmom.
Drugi krak Ruski Krstur - Mali Stapar (16.66 km) omogućava jednosmernu plovidbu petstotonskih plovila i okretanje u okretnici kod Kruščića. Ovaj kanal nije od većeg značaja za plovidbu

 Banatska Palanka - Bečej

.

Kanal Banatska Palanka - Novi Bečej glavni je magistralni put Banata. Ulaz iz Dunava. Ulaz iz Dunava (leva obala) nalazi se na km 107.5 a iz Tise na km 65 kroz prevodnicu Novi Bečej. Na njemu su izgradjene dve vanjske prevodnice (Kajtasovo i Novi Bečej) i jedna unutrašnja (Botoš).
Omogućava jednovremeno dvosmernu plovidbu za hiljadutonska plovila čitavom dužinom osim na deonici od km 73.1 do km 87.3, gde je moguća samo jednosmerna plovidba za ovu kategoriju plovnih objekata i dvosmerna za ostala merodavna plovila.
Račve kanala su na km 87.8 sa Tamišom, km 109.1, sa Begejom i na km 134.3 sa Kikindskim kanalom. Pored račvi okretanja su moguća i na km 75 (ušće Brzave)

 

[deda]

Kanal Begej


 Rekonstruisan je od ulaza iz Tise kod Titela do Kleka (km 37.9), a i dalje do Itebeja (km 65) prolazi starom trasom Begeja. Iz Tise do Kleka moguća je jednovremena dvosmerna plovidba za hiljadutonske objekte, a od Kleka do Itebeja jednovremena dvosmerna plovidba plovidba za petstotonske objekte.
Karakteristično je da ovaj kanal ima vodostaj Tise do Stajićeva. Pri plovidbi treba voditi računa o vrednostima vodostaja koji su u pojedinim periodima izrazito visoki, zbog čega je prolazak ispod mostova otežan.
Kanal Povezuje desetak naseljenih mesta Perlez, Itebej, Klek, Begejci i Žitište, od kojih je najznačajniji Zrenjanin kao industrijski i poljoprivredni centar Banata sa brodogradilištem "Begej" i nekoliko mesta za utovar i istovar..


Plovni Begej



Kanal Plovni Begej Begej - od Kleka (km 37.9) do Srpskog Itebeja (km 65) prolazi starim koritom Begeja. Na ovom delu Begeja omogućena je dvosmerna plovidba brodovima do 500 tona nosivosti. Prevodnica Klek je rekonstruisana, i dogradjena joj je još jedna komora.
Za razliku od plovnih kanala, kanal Begej u pojedinim delovima godine ima izrazito visoke vodostaje, što tada otežava prolaženje brodova ispod konstrukcija mostova.
Hidročvor Klek i hidročvor Srpski Itebej su zanimljivi objekti - Poare brane, za vreme kada su sagradjene (1910. godine) predstavljale su visok domet u gradjevinarstvu


Kikindski kanal



Kikindski kanal - Počinje u račvi sa kanalom Banatska Palanka - Novi Bečej na km 134.3 a završava na spoju sa Zlaticom. Svojom dužinom od 50.3 km omogućava jednosmernu plovidbu za hiljadutonske objekte i istovremeno dvosmernu plovidbu za petstotonske objekte. Na kanalu nema prevodnica. Sa plovnim putem Tise veza je kanalom Banatska Palanka- Novi Bečej preko prevodnice u Novom - Bečeju i kanalom Begej preko prevodnice Stajićevo.

Zlatica



Kanal Zlatica - Nema značaja za plovidbu, jer nema plovnu vezu sa Tisom, a sa kikindskim kanalom povezana je preko ustave Sajan


Tamiš


.

Kanalisani Tamiš svojom dužinom od 36 km omogućava jednovremenu plovidbu hiljadutonskih objekata od Tomaševca do Jaše Tomića i jednovremenu dvosmernu plovidbu petstotonskih objekata.
Drugi deo toka Tamiša koji nije plovno povezan sa prvim počinje od ušća u Dunav kod Pančeva u dužini od još 3km. Na tom delu nalazi se i prevodnica Pančevo.

Autor teksta - Kapetan bojnog broda Simo Rosić.